John van Zuijlen.nl

Oss zag eigen bevrijdingsdag meestal over het hoofd

Het is zaterdag 65 jaar geleden dat Oss bevrijd werd. Het was een min of meer toevallige bevrijding die niet op het programma stond van de geallieerden die over de corridor van Eindhoven, via Grave op weg waren naar Nijmegen en Arnhem. Het was ook geen ‘echte’ bevrijding aangezien de twee tanks die op dinsdagmiddag 19 september Oss waren binnen gereden om vier uur weer vertokken waren.
Ze hadden bij de Visserskerk en de overweg aan de Molenstraat kort gevochten met Duitse militairen die zich spoedig over gaven. Een Engelse sergeant raakte gewond een jonge Ossenaar overleed. De volgende morgen werden er in alle vroegte weer Duisters in Oss gesignaleerd. Maar de Engelsen keerden terug. Op 25 en 26 september is er nog hevig gevochten bij het Mgr. Van de Boerpark. Vluchtende Duitsers staken aan de Heescheweg nog verschillende huizen in brand. Het waren dagen vol schermutselingen. Maar toen kon Oss onbevreesd, onder leiding van de meteen teruggekeerde burgemeester De Bourbon, de toekomst tegemoet gaan.

De bevrijding van Oss is vreemd genoeg nooit een belangrijke feestdag geworden. Al in 1945 werd er in het dagblad De Sirene verbaasd gereageerd op het uitblijven van festiviteiten. De vraag die op 22 september door de ooit in de illegaliteit werkende hoofdredacteur Ad van Grunsven aan de lezer werd gesteld, geeft al aan dat er in Oss nauwelijks bij de bevrijding werd stilgestaan. Hij vraagt veelbetekenend: ‘En hebt U er deze week nog aan gedacht, aan onze bevrijding een jaar geleden?’ Veel was er niet van te merken geweest. Het jaar daarop ook al niet. ‘Hier in Oss’, schrijft hij op 19 september 1946,  ‘schijnt men er, als men tenminste op de uiterlijke schijn moet afgaan, niet veel om te geven. Hier en daar een karig vlagje, maar van versieringen en volksfeesten geen zier’. Waarbij hij nog even signaleert dat er tijdens de afgelopen koninginnefeesten (31 augustus) op de Heuvel ook niet echt uitbundig was gefeest en dat zelfs de intocht van de nieuwe burgemeester Delen de volgende dag,  maar een lauwe bedoening was geweest. Volgens van Grunsven had Oss van feestvieren niet veel verstand. Er was dringend behoefte aan een feestcommissie.

Dat zal minister-president dr. Beel destijds wel grondig met hem eens geweest zijn. Beel bracht namelijk op 19 september 1946 onverwacht, en min of meer incognito, een bezoek aan Oss. Hij was de dag daarvoor aanwezig geweest bij de uitbundige bevrijdingsfeesten in Eindhoven en had besloten via Oss weer naar Den Haag terug te keren. Toen hij die ochtend per trein in Oss arriveerde viel het hem op hoe ‘buitengewoon stil’ het er was. Vrijwel nergens ook, was een vlag te bekennen. Op het politiebureau (dat hij na lang zoeken eindelijk vond) legde men hem uit dat er weinig te doen zou zijn die dag. Dr. Beel had nog een gesprek met een familie die wel de vlag had uitgestoken en hield om vijf uur een korte speech op de Heuvel waar zijn gehoor voornamelijk bestond uit paardenhandelaren die na de paardenmarkt nog even waren blijven hangen. Op 19 september is er sedertdien weinig nog gevierd. Zaterdag even kijken in de stad of die traditie voortduurt.