John van Zuijlen.nl

Nederland het Koeweit van het Noorden

De Belgische koning Boudewijn reed stijf staand in een open auto door de straten van Leopoldstad, de hoofdstad van het dan juist onafhankelijk geworden Kongo-Kinshasa. Naast hem in de limousine president Kasavubu. Op straat juichende mensen die echter meer met de president op hebben dan met de koning. Die heeft juist de soevereiniteit overgedragen en Kongo vrijgemaakt van koloniale overheersing. Een keurig gekleede Kongolees rent plots op de auto af en gritst, zonder dat de Belgische vorst het in de gaten lijkt te hebben, diens sabel uit de riem van het militair galakostuum. Deze ontwapening lijkt een welhaast symbolische daad. Kongo is vrij. Het oude gezag wordt ontdaan van de laatste waardigheid.
We schrijven 1960 een jaar dat misschien mag worden aangeduid als ‘het jaar van Afrika’. Maar liefst zeventien voormalige koloniën worden dat jaar zelfstandig. Een doorbraak in een proces dat in de loop van de jaren vijftig langzaam op gang kwam. In 1956 telde Afrika nog slechts zeven zelfstandige staten. Tussen 1957 en 1960 kwamen er negentien bij en vervolgens tussen 1961 en 1965 nog eens acht. Als koloniën resteren dan nog enkele Franse en Britse gebieden zoals Frans Somaliland en het door Groot Brittannië nog niet afgegeven Rhodesia, Beetsjoeanaland en twee gebieden in Zuid Afrika.

Goldrush
De voor Nederland belangrijkste wapenfeiten spelen zich in 1960 minder in de openbaarheid af. Natuurlijk beheerst de gespannen relatie met Indonesië het nieuws en met name de ruzie over Nieuw Guinea. Maar achter de schermen worden posities ingenomen in een heel ander strategisch spel. Hoewel het daarbij allerminst ging om het spel maar vooral om de knikkers.
Nederland heeft sedert kort een indrukwekkende gasbel en die ontketent een ware goldrush onder oliemaatschappijen die de goudader graag zouden willen verzilveren.
Het grote wapenfeit dateert weliswaar van 14 augustus 1959, toen de Nederlandse Aardolie Maatschappij het gas aanboorde, maar pas in 1960 dringt het geleidelijk tot iedereen door dat Nederland, dank zij een enorme aardgasvondst in Slochteren, ineens ‘het Koeweit van het noorden’ is geworden. Maar dan nog is de gasbel nauwelijks nieuws. Zo min als in 1959 toen de kranten het aanboren van het grootste gasveld ter wereld ook niet als groot nieuws op de voorpagina brachten.
Veel plaats werd er in de media wel ingeruimd voor de reclamecampagne van de Stichting Vaste Brandstoffen in Den Haag die het gebruik van steenkool propageerde als de meest goedkope, gezellige, veilige en effectieve brandstof. ‘Met een kolenhaard nooit meer koude voeten’, voorspelde de Stichting die ook naar buiten trad met de slogan ‘gezellige mensen stoken kolen’.

Prognoses
Slechts weinig (gezellige) mensen weten in 1960 echter dat het gebruik van kolen als brandstof zijn langste tijd heeft gehad. Ook beseffen weinigen nog wat de Nederlandse kolenmijnen -de meest efficiënte van Europa- boven het hoofd hangt. Nederland is op weg een aardgasland te worden. Maar hoeveel gas zit er eigenlijk in de Groningse bodem?
Het is veel, dat is zeker. Meer dan genoeg om minister J. de Pous van economische zaken aan te zetten tot het opstellen van een aardgasnota en het uitstippelen van een nieuw energiebeleid. Intussen beginnen er wilde schattingen over de omvang van de gasbel de ronde te doen. In 1960 meldt de NAM nog dat het gaat om 60 miljard m3 maar de Belgische senator Victor Leemans stelt daar een schatting van 300 miljard m3 tegenover. De prognoses worden steeds rooskleuriger en terecht want in Slochteren blijkt het grootste gasveld ter wereld te liggen.
Voor de Nederlandse huishoudens stonden er echter ingrijpende veranderingen op stapel. In ijltempo zouden alle gastoestellen zijn omgebouwd en v¢¢r de roemruchte jaren zestig voorbij waren, was iedereen overgegaan op aardgas. De Limburgse mijnwerkers betaalden daarentegen het gelag want Slochteren maakte een eind aan het kolentijdperk.
Desondanks brachten de jaren zestig welvaart. Nederland begon massaal te consumeren en de schatkist fors te incasseren want het staatsaandeel in de gaswinst vulde vele gaten in s’ Rijks begroting.

Gebeurtenissen in 1960
7 februari
Sjoukje Dijkstra wordt in Garmisch-Partenkirche Europees kampioen kunstrijden op de schaats. Op 24 februari wint zij op de Olympische Spelen van Squaw Valley zilver.
13 februari
Frankrijk brengt in de Algerijnse Sahara zijn eerste kernbom tot ontploffing.
21 maart
Bloedbad in Sharpville waar de Zuidafrikaanse politie het vuur opent op een menigte van 35.000 geweldloze demonstranten. Er vallen 69 doden en 180 gewonden.
11 mei
De Israëlische geheime dienst arresteert in Buenos Aires de oorlogsmisdadiger Adolf Eichman. Dat wordt pas bekend op 23 mei.
30 juni
Kongo wordt onafhankelijk van België maar verandert door een bloedige interne machtsstrijd in een chaos.
7 juli
Mgr. W. Bekkers wordt de nieuwe bisschop van Den Bosch.
25 augustus
Begin van de Olympische spelen in Rome. Nederland wint slechts drie (zwem)medailles, één keer zilver, twee keer brons.
12 oktober
Schoen-incident van Chroesjtjow in de VN tijdens het debat over het kolonialisme. In een poging orde te scheppen breekt de voorzitter zijn hamer.
17 augustus
Nederland stuurt de Karel Doorman naar Nieuw Guinea nadat Indonesië de diplomatieke betrekking met Nederland verbrak.
8 november
John F. Kennedy wordt gekozen tot president van de Verenigde Staten.
15 december
De Belgische koning Boudewijn (30) treed in het huwelijk met de Spaanse dona Fabiola de Mora y Aragon (31).

Geboren in 1960
21 maart: Ayrton Senna, autocoureur
29 april: Gerard Joling, zanger.
17 juni: Jan Wouters, voetballer en trainer.
17 augustus: Sean Penn, acteur.

Overleden in 1960
24 april: Jan Musch (84), toneelspeler.
31 mei: Willem Elsschot (78), pseudoniem voor Alfons de Ridder, Belgisch Nederlandstalig schrijver.