Meestal ontstaat er in een gezin heel wat consternatie als binnen een jaar, drie van de vier huwbare dochters zo serieus op vrijersvoeten gaan dat er ook drie bruiloften in het verschiet zijn. Dat gebeurde in 1964 en 1965 de familie Oranje op Paleis Soestdijk. De liefhebbende ouders van de prinsessen Irene, Margriet en Beatrix hadden met de situatie dan ook heel wat te stellen. Er waren bovendien complicaties. Vooral omdat ‚‚n dochter van geloof veranderde en katholiek werd, een ander met een verloofde thuis kwam die net zijn been had gebroken op de wintersport en de derde haar hart verpand had aan een elf jaar oudere Duitser die tijdens de oorlog ook nog in de Wehrmacht gediend had. Dat lijkt twintig jaar na de tweede wereldoorlog allemaal nog wel overkomelijk maar hoe vertelt een koningshuis dat aan de buitenwereld? In eerste instantie niet.
Maar de pers lag toen al immer op de loer en de amoureuze capriolen van Irene en later Beatrix lekten uit. Maar dan n¢g moesten er meerdere stiekeme foto’s geschoten worden vóór de koninklijke familie, de regering en de Rijksvoorlichtingsdienst openlijk voor de realiteit door de knieën gingen.
In het geval van prinses Beatrix was dat op 28 juni 1965. Toen maakten koningin Juliana en prins Bernhard de verloving bekend van hun oudste dochter met de Duitse diplomaat Claus von Amsberg. Nederland schrok weer, vooral van die Duitse nationaliteit en het Wehrmacht- verleden van de verloofde. Maar die had als soldaat aan geen oorlogshandelingen deelgenomen, bleek spoedig waarna de discussie zich toespitste op het recht van de kroonprinses al dan niet zelf haar eigen levenslot te mogen bepalen. In vergelijking met de commotie rond het huwelijk van prinses Irene, in 1964, een storm in een glas water. De kwestie legde echter wel het breukvlak bloot in de zich snel veranderende samenleving waarin oude en nieuwe opvattingen spanning teweeg brachten. Persfotograaf John de Rooy kon daarvan meepraten.
In de bosjes
Daags na koninginnedag, dus bijna twee maanden vóór de officiële bekendmaking van de verloving van prinses Beatrix, had fotograaf John de Rooy zich met camera en telelens verscholen in de bosjes van Beatrix’ kasteel Drakesteyn. Daar maakte hij onverwacht, al was hij mogelijk getipt, een indrukwekkende fotoserie van een onmiskenbaar verliefde prinses Beatrix die innig gearmd liep met een onbekende man. De foto’s werden aangeboden aan de Engelse Daily Express, de Telegraaf en het weekblad de Haagse Post. De Nederlandse bladen durfden de foto’s niet te publiceren, de Engelse krant deed het wel. De geruchtenmachine begon onmiddellijk in alle hevigheid te draaien maar de Rijksvoorlichtingsdienst vond alle denkbeelden ‘zeer voorbarig’.
In december 1965, toen alle rumoer al weer was verstomd, werd een van de geruchtmakende foto’s van John de Rooy vertoond op de expositie World Press Photo 1965. De Nederlandse Vereniging van Fotojournalisten eiste echter dat de foto verwijderd werd. Toen de organisatoren dat weigerden, trok de vereniging haar jaarlijkse prijs, de Zilveren Camera, terug. De vereniging van fotojournalisten stelde zich daarmee opmerkelijk gezagsgetrouw en uitermate onkritisch op. En dat in een tijd waarin de gezagsverhoudingen op zijn kop gezet werden en (foto)journalisten dan meestal in de voorhoede van de aanstormende nieuwe tijd te vinden zijn.
Die koppositie werd in 1965 daarentegen ingenomen door de Provo’s. Zij begonnen in Amsterdam onder leiding van ‘anti-rookmagiër’ Robert Jasper Grootveld met ludieke ‘happenings’ rond het Lievertje op het Spui waar veelal op zaterdagavond met oude kranten een ritueel vuur werd ontstoken. Daar klonk dan ook de ‘veilig-verkeersong’ van provo Thom Jaspers en ageerde ideoloog Roel van Duin tegen de auto. Luud Schimmelpennink presenteerde het fameuze Witte Fietsenplan dat de Amsterdamse binnenstad voor alle autoverkeer wilde sluiten. Maar er kwamen ook een Witte Huizenplan, een Witte Kippenplan en zelfs een Witte Wijvenplan. Aan creativiteit geen gebrek al richtte Provo zich liever tegen ‘de autoriteit’ en tegen ‘het klootjesvolk van in het systeem vastgegroeide burgerij en arbeidersklasse’. Provo protesteerde en provoceerde en de jaren zestig verschoten van kleur.
Gebeurtenissen in 1965
3 maart
De Oostenrijkse oorlogsmisdadiger dr. Erich Rajakowitsch, naaste medewerker van Adolf Eichmann en verantwoordelijk voor de dood van 8000 joden uit Nederland in Auschwitz, wordt in Wenen veroordeeld tot 2,5 jaar gevangenisstraf. Na dit milde vonnis steekt in Nederland een storm van verontwaardiging op.
10 maart
Prinsen Margriet verlooft zich met de rechtenstudent Pieter van Vollenhove (25) uit Schiedam.
18 maart
Eerste ruimtewandeling (20 minuten) door de Russische kosmonaut Aleksej Leonow aan een 5 meter lang koort.
23 maart
Virgil F. Grissom en John W. Young worden het eerste Amerikaanse duo in de ruimte.
19 juni
Staatsgreep in Algerije. Ben Bella afgezet; Boumedienne wordt president.
19 augustus
Auschwitz-proces in Frankfurt. Zes beklaagden krijgen levenslang, negen krijgen straffen van drie tot veertien jaar, drie worden vrijgesproken.
30 september
Staatsgreep in Indonesië. President Soekarno aan de kant gezet. Generaal Suharto wordt de nieuwe sterke man.
20 oktober
Ds. Martin Luther King ontvangt een ere-doctoraat van de Vrije Universiteit in Amsterdam.
11 november
Premier Ian Smith roept eenzijdig de onafhankelijkheid uit van de voormalige Britse kolonie Rhodesië.
15 december
Opening van de 5 kilometer lange Oosterscheldebrug door koningin Juliana. (De langste brug van Europa).
Geboren in 1965
1 februari: Prinses Stephanie van Monaco
1 mei: Brooke Shields, actrice
17 december: Ronald Giphart, schrijver
Overleden in 1965
24 januari: Winston Churchill (90), Engels staatsman
21 februari: Malcolm X. (39), militant leider van de Black Muslims
27 augustus: Le Corbusier (77), Frans architect en stedebouwkundige
5 september: Albert Schweitzer (90), protestants arts, zendeling, theoloog en musicus